Hans Heinrich von Twardowski, podobnie jak Dita Parlo, a także dwaj inni wybitni aktorzy o szczecińskich korzeniach: Hugo Döblin i wielki Heinrich George, powinien zostać upamiętniony w mieście, w którym przeszedł na świat.
W 1933 roku von Twardowski ostatecznie opuścił Niemcy, by nigdy już tam nie powrócić. Stanowczy sprzeciw wobec nazizmu a także fakt, że w nowych Niemczech nie było miejsca dla homoseksualistów – po 1933 roku hitlerowskie władze zaczęły bezwzględnie egzekwować artykuł 175 Kodeksu Karnego – stały się przyczyną podjęcia decyzji wyjazdu z kraju. Twardowski udał się do Stanów, które trochę znał, ponieważ jak wielu niemieckich aktorów tych czasów próbował już sił w Hollywood (1930). W podróży i w życiu towarzyszył mu Martin Kosleck.
Amerykański koszmar
Wyjeżdżając za ocean miał Twardowski nadzieję na odniesienie sukcesu. Mimo że za oceanem spotkał wielu niemieckich znajomych, w nowych warunkach źle się odnajdywał. Często był bez pracy, zdarzało mu się pożyczać drobne sumy od Marleny Dietrich, aby spłacić najpilniejsze rachunki. Jego kariera uległa załamaniu, grywał głównie epizodyczne rólki lub, przy odrobinie szczęścia, role drugoplanowe. Zdecydowanie lepiej radził sobie Martin Kosleck, nazywany przez Twardowskiego „Kos”, często grający role w horrorach klasy B oraz osiągający sukcesy jako malarz – portrecista.
MARTIN KOSLECK, przyjaciel Hansa Heinricha von Twardowskiego
W latach 1933-1939 grał Twardowski m.in. w „The Devil’s in Love” (Zakochany diabeł, w reżyserii Williama Dieterle z wielką gwiazdą kina amerykańskiego Lorettą Young), „The Scarlet Empress” (Cesarzowa, film Josefa von Sternberga z Marlene Dietrich w roli głównej) czy „Thin Ice” (Cienki lód, 1937). W tym filmie, którego bohaterką jest łyżwiarka grana przez Sonję Henie, trzykrotną mistrzynię olimpijską jazdy figurowej na łyżwach, główną rolę męską zagrał Tyrone Power, jeden z najprzystojniejszych aktorów Hollywood, ojciec znanej piosenkarki Rominy Power. Ponadto Twardowski zagrał w kilku filmach o mocno antyniemieckim i antywojennym przesłaniu: „Confession of a Nazi Spy”, „Espionage Agent” i „Hitler- Beast of Berlin”.
W 1939 roku von Twardowski otrzymał obywatelstwo Stanów Zjednoczonych. Było to ostateczne zerwanie z Niemcami.
W 1942 roku zagrał w siedmiu filmach, m.in. w “Once upon a honeymoon” u boku Cary Granta i Ginger Rogers, niezapomnianej partnerki Freda Astaire’a… W tym samym roku wystąpił także w „Desperate Journey” z Erolem Flynnem i Ronaldem Reaganem (który w latach 1981–1989 był prezydentem USA).
Oficer z Casablanki
Ukoronowaniem bardzo aktywnego zawodowo roku okazała się rola w filmie, który stał się legendą kina – w „Casablance”. Zagrał tu niemieckiego oficera. Film, w reżyserii Michaela Curtiza, miał być jednym z wielu kręconych corocznie. Jest to melodramat, którego akcja skupia się na dylematach głównego bohatera, Ricka (Humphrey Bogart, ciekawostką jest, iż pierwotnie tę rolę miał zagrać Ronald Reagan, na przeszkodzie stanęło powołanie go do armii). Rick, trochę oportunista, musi wybrać pomiędzy uczuciem a moralnością, między miłością do Ilsy (Ingrid Bergmann) a pomocą jej mężowi, Victorovi Laszlo, zbiegowi z obozu koncentracyjnego, próbującemu uciec z Casablanki i kontynuować antyhitlerowską działalność. Twardowski zagrał w scenie, w której jako niemiecki oficer wykłóca się z francuskim oficerem o Yvonne (porzuconą przez Ricka dziewczynę). Scena ma dynamikę, napięcie, jest dobrze skonstruowana dramaturgicznie i dobrze zagrana.
Twardowski w Casablance
W amerykańskich produkcjach okresu wojny grywał głównie niemieckich żołnierzy. Czy jest to jedynie wymóg reżyserski? Przewrotność aktora? A może po prostu fakt, iż nigdy nie wyzbył się niemieckiego akcentu? Tego nie dowiemy się prawdopodobnie nigdy. W każdym razie w Hollywood w przewrotny sposób zrealizował marzenie rodziny o karierze wojskowej.
Biały Pierrot schodzi ze sceny
Po zakończeniu wojny prawie przestał grać; zajmowała go reżyseria i pisanie scenariuszy. We wszystkich tych trzech rolach jego nazwisko pojawia się m.in. w Pasadena Playhouse i na Broadwayu. Hans Heinrich von Twardowski zmarł na zawał serca w 19.11.1958 roku w Nowym Jorku, w mieście, które podobnie jak Berlin jego młodości, nigdy nie śpi. Miał 60 lat. Jego przyjaciel, Martin Kosleck zmarł w Santa Monica w roku 1994 mając 89 lat.
Trudno ocenić filmowe aktorstwo von Twardowskiego. Jego talentu w filmie nigdy w pełni nie wykorzystano, ani w kinie okresu republiki weimarskiej ani w kinie amerykańskim. Bez wątpienia z powierzanych mu zadań aktorskich wywiązywał się bardzo dobrze. Zasługuje na pamięć jako aktor.
Podobnie jak Dita Parlo, a także dwaj inni wybitni aktorzy o szczecińskich korzeniach: Hugo Döblin i wielki Heinrich George, Hans Heinrich von Twardowski powinien zostać upamiętniony w mieście, w którym przeszedł na świat.
Joanna A. Kościelna
Tekst pochodzi z cyklu „Szczecin w biografii”, który ukazywał się w latach 2010 – 2011 na stronach (nieistniejącego obecnie) portalu stetinum.pl.
Portal sedina.pl dziękuje autorce za udostępnienie tekstu i zgodę na publikację.
