SoÅ‚tysi wielkiego Szczecina (2) – PÅ‚onia

Rolniczy charakter peryferyjnych dzielnic Szczecina zdecydował o tym, że na tych terenach utworzono sołectwa reprezentowane przez sołtysów, przedstawicieli najniższego szczebla administracji państwowej. Takich sołectw jest 11: Glinki, Gumieńce, Jezierzyce, Klęskowo, Krzekowo, Osów, Płonia, Skolwin, Śmierdnica, Warszewo i Wielgowo.

W cyklicznych artykuÅ‚ach bÄ™dziemy siÄ™ zajmowali problemami tych dzielnic i ich mieszkaÅ„ców. Tereny te, mimo że leżą w obrÄ™bie granic wielkiego Szczecina, ciÄ…gle sprawiajÄ… wrażenie bardzo odlegÅ‚ych, zapomnianych…

SoÅ‚tysi wielkiego Szczecina – PÅ‚onia

Ludzie wysypali się z tramwaju i truchtem pobiegli do autobusu. Drogę z centrum Szczecina do Basenu Górniczego mają za sobą. Przed nimi następna z etapem końcowym w Zdunowie, Śmierdnicy lub Płoni. Wybrałam Płonię — tę część Szczecina, w której na planie miasta w 1973 roku zaznaczono tylko białe kreski ulic, ani jednej nazwy. Pytam gdzie wysiąść.

— Do wioski czy na osiedle ???

— ???

— No bo jak na osiedle to najlepiej przy „Unikonie”, a jak do wioski, to trzeba wysiąść na pierwszym przystanku. Wioska paniÄ… dziwi? PodziaÅ‚ umowny, powstaÅ‚, gdy parÄ™ lat temu wystrzeliÅ‚y nowe bloki przy PrzyszÅ‚oÅ›ci. A to wszystko od Tartacznej, Uczniowskiej, hen, do lasu zostaÅ‚o wioskÄ…. Ale sielskiej ciszy tam nie ma, Å‚adnie też nie jest — pasażer z prawej jest bardzo rozmowny.

Wysiadam na pierwszym. Zaraz za ogrodzeniami „Gryfbetu” i Keramzytu” ciÄ…gnie siÄ™ peÅ‚na dołów polna droga — ulica Karola BaliÅ„skiego. Domki parterowe, z rzadka piÄ™trowe, okolone drewnianymi pÅ‚otami lub siatkami malowanymi w trzy kolory. W tyle za domkami aż do sosnowego mÅ‚odnika, same pracownicze ogródki dziaÅ‚kowe.

Uczniowska jest brukowana, z chodnikiem. Na nim grubÄ… warstwÄ… zalega zaschniÄ™ta glina. TÄ™dy prowadzi główna droga do kopalni iłów. Co chwilÄ™ z Å‚oskotem przejeżdżajÄ… ciężkie wywrotki wożąc surowiec na plac „Keramzytu” smuga kurzu dÅ‚ugo wisi w powietrzu. Po deszczu nie sposób przejść — gliniasta maź jest wszÄ™dzie. Po lewej stronie do chodnika przylega dorodny Å‚an pszenicy. Po prawej — widoczek rustykalny:

kawaÅ‚ łąki zakoÅ„czony Å›cianÄ… lasu. Kilka krów, koni. Z jednej strony dobiega turkot mÅ‚ockarni w chÅ‚opskiej zagrodzie, z drugiej chrzęści i Å‚omocze „Keramzyt”. Wszyscy, którzy tu mieszkajÄ…, majÄ… za zÅ‚e „Keramzytowi” (SzczeciÅ„skie PrzedsiÄ™biorstwo Produkcji Kruszyw), że tak siÄ™ znalazÅ‚ poÅ›rodku osady, że tak haÅ‚asuje, że tak kurzy.

— Tu wszystko jest na styku, wielki przemysł i zanikające rolnictwo, nowoczesne bloki i małe wiejskie domki, rodziny rolnicze i rodziny robotnicze — sołtys, Władysław Dębowski, wyliczając rysuje w powietrzu pionowe linie.

— Na ile lat będzie tu jeszcze tego sołtysowania? — zastanawia się głośno. — Pięć, dziesięć, a może mniej? Ziemia tu nie najlepsza. Pójdzie pod zabudowę, działki ogrodnicze, część weźmie przemysł i po rolnictwie w Płoni. No bo przecież przydomowych ogródków nie będziemy nazywali rolnictwem.

SoÅ‚tys DÄ™bowski przez 28 lat Å›ledziÅ‚ przemiany zachodzÄ…ce w tej osadzie. OsiadÅ‚ w PÅ‚oni po wojennej tuÅ‚aczce, w 1950 roku. W rok później wybrano go soÅ‚tysem. Jest nim do dziÅ›. Ale co to teraz za soÅ‚tysowanie? Na poczÄ…tku byÅ‚o tu prawie 30 prawdziwych rolników, peÅ‚no problemów, spraw do zaÅ‚atwienia, a teraz jest zaledwie szeÅ›ciu, którzy w rubryce zawód majÄ… wypisane — rolnik. PokaźnÄ… wiÄ™kszość stanowiÄ… tacy, co to za uprawianie ziemi biorÄ… siÄ™ po poÅ‚udniu, po powrocie z pracy. Zatrudnienie znaleźli w pobliskim „Unikonie” — fabryce kontenerów, w „Gryfbecie”, „Keramzycie”, cegielni, bÄ…dź też dojeżdżajÄ… do Szczecina. Cegielnia jest najstarsza, 20 lat temu byÅ‚a w PÅ‚oni jedynym zakÅ‚adem przemysÅ‚owym. I praktycznie nie miaÅ‚a wpÅ‚ywu na zmianÄ™ rolniczego charakteru osady. DziÅ› ma poważnych konkurentów nie tylko w oferowaniu miejsc pracy, ale także w dziaÅ‚alnoÅ›ci na rzecz pÅ‚oÅ„skiego Å›rodowiska.

4-piętrowe bloki po obu stronach ulicy Przyszłości wyrosły bardzo szybko. Zamieszkali w nich pracownicy płońskich zakładów. Znacznie wolniej powstaje przy blokach centrum handlowo-usługowe. W ubiegłym roku otwarto duży przestronny sam, powstał sklep z artykułami gospodarstwa domowego. Niestety, na etapie stalowych konstrukcji, zatrzymał się pawilon handlowy. A Płonia pod względem usług ciągle jest białą plamą. Najbliższy szewc, czy fryzjer są aż w Dąbiu. Z kolei liczba mieszkańców się zwiększyła (około 2,5 tys.) i w dalszym ciągu ze względu na przemysł ma tendencje wzrostowe.

Tam gdzie Uczniowska dochodzi do Tartacznej rozciąga się plac budowy. Międzyzakładowa przychodnia jest już gotowa, na ukończeniu jest hotel robotniczy, w trakcie budowy — pracownicza stołówka. W budynku zajmowanym obecnie przez przychodnię zostanie w przyszłym roku otwarty żłobek. Wówczas na pewno zmniejszy się ilość karteczek wywieszanych na drzwiach, słupach, anonsujących poszukiwanie opiekunek do dzieci. W osiedlowych blokach mieszkają ludzie młodzi i jeżeli teraz jest sprawa żłobka i przedszkola, które już są — to za parę lat na jednym z pierwszych miejsc potrzeb znajdzie się szkoła. Już teraz budynek jest za ciasny i uczniowie klas siódmych i ósmych dojeżdżają do Wielgowa.

Przed blokami posadzono róże, zasiano trawę, ustawiono sprzęt zabawowy. Róże zarosły zielskiem, trawę wypaliło słońce, z huśtawek zeszła farba. Częścią budynków w Płoni administruje OADM w Dąbiu. Kierownik zarzuty o bałaganie, braku dbałości o otoczenie odpiera stwierdzeniem, że ma tam tylko dwóch dozorców. Blokami interesuje się OADM i zakłady, a kogo winić za zaśmiecone ulice, za zarastający zielskiem pawilon handlowy? Póki co w Płoni nikogo na ulicy z miotłą nie widziano.

Samochód hamuje z piskiem opon przed przebiegającym przez ulicę dzieckiem. Szosa Pyrzycka (dziś ul. Przyszłości) jest bardzo ruchliwa. W przyszłości ulica Przyszłości ma być zwykłym deptakiem i ciągiem handlowo-usługowym. W przyszłości droga do Pyrzyc będzie wiodła ulicą Balińskiego.

SoÅ‚tys prowadzi nad PÅ‚oniÄ™ rzekÄ™ od której osada przyjęła ostatecznÄ… nazwÄ™. Mijamy klub fabryczny „Unikonu”. Otwarty szeroko, w przenoÅ›ni i dosÅ‚ownie dla wszystkich mieszkaÅ„ców. Ale frekwencja jest żadna i to nie tylko o tej porze roku. Dlaczego? Trudno powiedzieć.

— MÅ‚odzi z wioski chodzÄ… do baru na kemping „Pomeranii”, jeżdżą do DÄ…bia lub do Szczecina –  wyjaÅ›nia soÅ‚tys i wskazuje palcem na rzekÄ™. – Widzi pani jaka brudna i cuchnÄ…ca. Aż trudno uwierzyć, że jeszcze pięć lat temu woda w niej byÅ‚a jak krysztaÅ‚. I tego bardzo szkoda. I to jest ten minus wielkiego przemysÅ‚u.

Mijają nas mieszkańcy. W koszykach i siatkach niosą pomidory, ogórki, jabłka, śliwki, bukiety kwiatów. Wracają z działek, do których od domów mają pięć minut drogi.

— ZmieniÅ‚a siÄ™ PÅ‚onia bardzo, a zmieni jeszcze bardziej — prorokuje przewodniczÄ…cy osiedlowego komitetu mieszkaÅ„ców, Henryk Kasprowicz. — ZyskaÅ‚a z przyłączenia do wielkiego Szczecina. Ma komunikacjÄ™ miejskÄ…. A przede wszystkim jest częściÄ… miasta, a nie osadÄ… gromady Åšmierdnica. Być może zbyt szybki i gwaÅ‚towny byÅ‚ awans maÅ‚ej rolniczej osady do dzielnicy robotniczej. StÄ…d jeszcze tyle mankamentów, stÄ…d tyle kontrastów i potrzeb. ZaÅ‚atwia siÄ™ najpilniejsze, powstajÄ… nastÄ™pne. BÄ™dÄ… handel i usÅ‚ugi, potrzebna bÄ™dzie gastronomia i kultura. WÅ‚aÅ›nie „Unikon” nosi siÄ™ z zamiarem budowy domu kultury z prawdziwego zdarzenia. A do tworzenia nowego ksztaÅ‚tu PÅ‚oni na pewno włączÄ… siÄ™ pozostaÅ‚e zakÅ‚ady, tak jak to byÅ‚o dotychczas.

Żegnamy się z sołtysem, który idzie w kierunku osiedla.

— IdÄ™ do córek — wyjaÅ›nia. — Jedna pracuje w „Gryfbecie”, druga w „Unikonie”. Obie majÄ… mieszkania w blokach. Z wioski mÅ‚odzi uciekajÄ…. CiÄ…gnie ich do nowego. Do bloków.

KRYSTYNA POHL

Głos Szczeciński, 26 sierpnia 1978, nr 195, s. 5

Ten wpis został opublikowany w kategorii Historia, Miejsca, Pamiętniki, Wspomnienia, Reportaże. Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.

2 odpowiedzi na SoÅ‚tysi wielkiego Szczecina (2) – PÅ‚onia

  1. gabriela pisze:

    sołtys Dębowski to mój dziadek:)

  2. PKa pisze:

    Do @gabriela:
    Może jakieś stare fotki, tamtejsza kolej?!

Możliwość komentowania jest wyłączona.