SzczeciÅ„skie Przemiany – Linsingenstraße/Potulicka

Najnowsza animacja autorstwa Airkozaka przedstawia obecnÄ… ulicÄ™ PotulickÄ…, która w momencie wykonania przedwojennego zdjÄ™cia (1920 rok) nazywaÅ‚a siÄ™ Linsingenstraße. Na „Przemianie” widoczne sÄ… trzy dawne budynki wojskowe oraz zwieÅ„czenia dwóch koÅ›ciołów.

Szczecin zamkniÄ™ty w murach twierdzy pierwszy raz zostaÅ‚ znaczÄ…co poszerzony w poÅ‚owie XIX wieku, kiedy rozpoczÄ™to budowÄ™ od jego poÅ‚udniowej strony Nowego Miasta. Prace nad tÄ… częściÄ… Szczecina, zainicjowane po otrzymaniu zgody od króla Prus – Fryderyka Wilhelma IV w 1845 roku, trwaÅ‚y do lat 60 XIX wieku. GłównÄ… oÅ› caÅ‚ego obszaru stanowiÅ‚a ulica bÄ™dÄ…ca przedÅ‚użeniem Paradeplatz (obecna al. NiepodlegÅ‚oÅ›ci) nazwana Lindenstrasse (3 maja). Wraz z powstaniem Nowego Miasta zmieniÅ‚ siÄ™ ukÅ‚ad miejskich fortyfikacji. Wybudowano także trzy nowe bramy: NowÄ…, OdrzaÅ„skÄ… oraz MÅ‚yÅ„skÄ…. Szczecin, choć powiÄ™kszony, nadal pozostawaÅ‚ otoczony murami i umocnieniami.

po lewej stronie mapa Szczecina z 1843 roku (przed powstaniem Nowego Miasta); po prawej stronie plan Nowego Miasta (źródÅ‚o: B. KoziÅ„ska, „Rozwój przestrzenny Szczecina do poczÄ…tku XIX wieku do II wojny Å›wiatowej”)

Najbardziej wysunięta w nowo utworzonej części Szczecina była przylegająca do umocnień od strony północnej ulica nazwana Neue Wall-Strasse. Można ją utożsamiać z fragmentem współczesnej Potulickiej, ale tylko na odcinku od Czarnieckiego (niem. Mühlenbergstraße) do Sambora (niem. późniejsza Grenadierstraße), gdzie załamywała się, a następnie łączyła z obecną Kaszubską (niem. Elisabethstraße).

fragment planu Nowego Miasta z 1851 roku (źródÅ‚o: B. KoziÅ„ska, „Rozwój przestrzenny Szczecina do poczÄ…tku XIX wieku do II wojny Å›wiatowej”)

W 1873 roku podjÄ™to decyzjÄ™ o likwidacji twierdzy, zniesieniu fortyfikacji, a tym samym dalszym powiÄ™kszeniu miasta. Do koÅ„ca lat 70 XIX wieku usuniÄ™to umocnienia w okolicy dzisiejszej Bramy Portowej (niem. Berliner Tor). W 1880 roku zatwierdzono w tym rejonie przebieg pobliskich ulic. Dawna Neue Wall-Strasse zostaÅ‚a zmodyfikowana (dziÄ™ki czemu ciÄ…gnęła siÄ™ odtÄ…d niemal idealnie równolegle do współczesnej Kaszubskiej) oraz przedÅ‚użona do dzisiejszego placu ZwyciÄ™stwa (niem. Am Berliner Thor). Na poniższym projekcie z 1876 roku widoczny jest jeszcze pas umocnieÅ„ twierdzy oraz plan zagospodarowania caÅ‚ego obszaru. Oznaczono także ulice z ich nowym „zasiÄ™giem” (w tym Neue Wall-Strasse – czerwona strzaÅ‚ka na rycinie). Można także dostrzec ulokowany bezpoÅ›rednio przed murami tzw. nowy cmentarz wojskowy (niem. Neuer Militär Kirchhof), który zostaÅ‚ otwarty w 1846 roku (obecny skwer miejski im. Friedricha Ackermanna).

projekt zagospodarowania terenu przed BramÄ… PortowÄ…, K.Kruhl, 1876 (źródÅ‚o: B. KoziÅ„ska, „Rozwój przestrzenny Szczecina do poczÄ…tku XIX wieku do II wojny Å›wiatowej”)

Na planie datowanym na okoÅ‚o 1885 rok ulica nadal jest podpisana jako Neue Wall-Strasse, choć w latach 80 XIX wieku w niemieckich książkach adresowych pojawia siÄ™ już dla niej nowa nazwa Bellevuestraße. W 1919 roku zostaje przemianowana na Linsingenstraße (od Alexandra von Linsingena – generaÅ‚a urodzonego w 1850 roku). Aktualnie to ulica Potulicka (nazwa od niemieckiego obozu przesiedleÅ„czego w Potulicach utworzonego w czasie II wojny Å›wiatowej).

W wyniku likwidacji umocnieÅ„ miasta pomiÄ™dzy nowym cmentarzem wojskowym a wspomnianÄ…, wytyczonÄ… wówczas drogÄ… powstaÅ‚ niewielki, wolny obszar (na odcinku Sambora – Potulicka – Brama Portowa). Wybudowano tam obiekty, którymi zarzÄ…dzaÅ‚o kwatermistrzostwo (niem. Bekleidungsamt – UrzÄ…d Zaopatrzenia). Ich wÅ‚aÅ›cicielem byÅ‚ skarb wojskowy (niem. Militärfiskus). Każda niemiecka jednostka armijna posiadaÅ‚a tego rodzaju szefostwo zaopatrzenia i zarzÄ…dzania zasobami mundurowymi oraz rynsztunkiem żoÅ‚nierzy, a także warsztatami naprawczymi wspomnianego asortymentu. Zajmowano siÄ™ tam również tak prozaicznymi sprawami jak pranie odzieży.

Na „Przemianie” Airkozaka widoczne sÄ… trzy obiekty przy Linsingenstraße (Potulicka) należące do wspomnianego powyżej kompleksu. Na zamieszczonym poniżej fragmencie mapy podpisano je zgodnie z niemieckÄ… numeracjÄ… 1-3. Obiekt numer 1 to dawny budynek sÅ‚użbowy (niem. Dienstgebäude), numer 2 to dawny magazyn (niem. Lagerhaus), a numer 3 peÅ‚niÅ‚ niegdyÅ› funkcjÄ™ budynku warsztatowego (niem. Werkstattgebäude). Obiekty po raz pierwszy opisano w niemieckiej książce adresowej z 1892 roku, która przedstawia stan na 1891 rok. Widoczne sÄ… już jednak na mapie ukazujÄ…cej miasto w 1889 roku (Meyers Konversations Lexikon 1890 – 4.Aufl.). Nie ma ich natomiast na planie z okoÅ‚o 1885 roku (Plan von Stettin, A. Hochstetter). Na podstawie powyższego można postawić tezÄ™, iż zostaÅ‚y wybudowane pod koniec lat 80 XIX wieku.

po lewej stronie zaznaczono strzałką miejsce, z którego wykonano zdjęcia (fragment mapy z 1903 roku); po prawej stronie widok współczesny

Aktualnie w budynku oznaczonym numerem 1 znajduje siÄ™ Hotel SÅ‚owiaÅ„ski (adres Potulicka 1), pod numerem 2 Hotel Rycerski (Potulicka 1a), a pod numerem 3 Wojskowa Agencja Mieszkaniowa – OddziaÅ‚ Regionalny w Szczecinie (Potulicka 2). Obiekt numer 1 na fotografii współczesnej w caÅ‚oÅ›ci przysÅ‚oniÅ‚y wyroÅ›niÄ™te już drzewa. Natomiast dwa pozostaÅ‚e budynki niewiele zmieniÅ‚y siÄ™ na przestrzeni dziejów, choć można dostrzec pewne detale. Gmach oznaczony numerem 2 w swojej dolnej części nie ma dwóch okien, inaczej jest też wykoÅ„czona jego wyższa część. Obiekt numer 3 na swoim najwyższym poziomie ma inaczej usytuowane okna.

Na „Przemianie” widoczne sÄ… także zwieÅ„czenia dwóch koÅ›ciołów. Po lewej można ujrzeć wieżę Bugenhagenkirche, czyli obecnego koÅ›cioÅ‚a garnizonowego Å›w. Wojciecha wybudowanego w latach 1906-1909. Po prawej natomiast uchwycona zostaÅ‚a bryÅ‚a Garnisonkirche (koÅ›cioÅ‚a NajÅ›wiÄ™tszego Serca Pana Jezusa) powstaÅ‚ego w latach 1913-1919.

Na zdjęciu przedwojennym wykonanym w czerwcu 1920 roku widoczni są żołnierze 2 kompanii 9 batalionu saperów. Była to samodzielna jednostka, której numeracja ulegała zmianie. Zmieniało się także jej miejsce pobytu, chociażby przed II wojną światową została przeniesiona do Podjuch (niem. Podejuch).

animacja – Arkadiusz Kozaczuk [airkozak]
tekst – Jan Skolimowski [Stau]

autor „Przemiany”: Airkozak (animacja w peÅ‚nym oknie dostÄ™pna jest TUTAJ)

Zobacz wcześniejsze animacje:

Ten wpis został opublikowany w kategorii Przemiany. Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.

5 odpowiedzi na SzczeciÅ„skie Przemiany – Linsingenstraße/Potulicka

  1. bogus pisze:

    Zadziwiające podobieństwo. Wszystkie nieruchomości praktycznie bez zmian, choć minęło 90 lat. Fantastycznie!

    Wiać ogrom prac włożonych przez Służby Konserwatorskie Miasta – zadbano nawet o takie szczegóły, jak choćby pozostawienie dziury w jezdni (ciekawe jaki jest jej numer w rejestrze zabytków). 😉

  2. RychO pisze:

    Dawniej to i dziury robili trwalsze 🙂

  3. hehenio pisze:

    Pokłon kunsztowi Airkozaka. Nadmieniłbym, że Linsingen był przed I wojną generałem komenderującym II Korpusu Armijnego. Podczas wojny okazał się jednym z najzdolniejszych dowódców. Zebrał chyba wszystkie naajwyższe odznaczenia. Walczył na froncie wschodnim, był np przełozonym Piłsudskiego podczas bitwy pod Kostiuchnówką.

  4. hehenio pisze:

    …a dowództwo II Korpusu Armijnego mieÅ›ciÅ‚o siÄ™ w Szczecinie.

  5. Lazi pisze:

    Trzeba przyznać, że wszystko spasowane idealnie. Pewnie gdyby zerwać asfalt to każdy koci łeb by się pokrywał 😉 Gratulacje świetnej roboty!

Możliwość komentowania została wyłączona.