Kolejna „Przemiana” autorstwa Airkozaka ukazuje obecny kościół św. Trójcy na Łasztowni, który od momentu powstania aż do 1960 roku nosił wezwanie św. Gertrudy (niem. Gertrudkirche). Świątynia została wybudowana pod koniec XIX wieku i zastąpiła „stary” kościół, który wcześniej rozebrano.
Wyspa Łasztownia (niem. Lastadie) została nabyta przez Szczecin w 1283 roku. Budowa kamiennej grobli w 1299 roku przyczyniła się do lepszego skomunikowania tego obszaru z miastem. W niedługim czasie zaczęło rozwijać się tutaj zaplecze portowe – powstały liczne magazyny i składy. Najwcześniej pod sam koniec XIII wieku, a najpóźniej w połowie XIV wieku (dokładna data nie jest znana) powstała na Łasztowni budowla, która dała początek późniejszemu kościołowi św. Gertrudy (niem. Gertrudkirche). Wzmianka w dokumencie datowanym na 1421 bądź 1424 rok potwierdza istnienie w tym miejscu dwuskrzydłowego obiektu pod wspólnym wezwaniem św. Gertrudy, składającego się ze szpitala usytuowanego w skrzydle południowym i położonej obok kaplicy w skrzydle północnym, oddzielonych od siebie tylko przepierzeniem (biskup kamieński Magnus wspomina, iż znajdowała się tutaj fundacja szpitalna z kaplicą św. Gertrudy, a więc jeszcze nie samodzielny kościół). Wokół rozciągał się cmentarz. Całość służyła m.in. przybywającym do Szczecina cudzoziemcom, pielgrzymom i będącym przejazdem podróżnym. Schronienia mogły tutaj szukać także osoby, które nie zdążyły dotrzeć do miasta przed zamknięciem bram miejskich.
fragment widoku Brauna i Hogenberga – 1594 (1600)
W późniejszym okresie powyższy obiekt został przebudowany i przeobraził się w kościół. W czasie panowania szwedzkiego budowla ponownie uległa pewnym modyfikacjom (1650-1666). Kościół poważnie ucierpiał podczas wojny północnej (1700-1721), ale szybko został odbudowany ze zniszczeń. W okresie napoleońskim (1806-1813) świątynię przekształcono w pomieszczenie dla bydła. Brak remontów doprowadził obiekt do fatalnego stanu technicznego. W 1887 podjęto decyzję o zamknięciu kościoła, a następnie jego rozbiórce. Magistrat tłumaczył ów fakt bardzo złą kondycją obiektu spowodowaną usadowieniem kościoła w miejscu dawnego torfowiska oraz zniszczeniami, do których doszło w trakcie oblężeń Szczecina w XVII, XVIII i XIX wieku. W 1894 pojawia się już informacja, iż świątynia została wyburzona.
„stary” kościół św. Gertrudy (alte Gertrudkirche) – XIX wiek
Z przyczyn finansowych (problemy Rady Kościelnej parafii św. Trójcy) budowę nowego obiektu rozpoczęto dopiero w 1895 roku (kamień węgielny położono 3 czerwca). Projekt świątyni wykonał Wilhelm Meyer-Schwartau. Obiekt uroczyście poświęcono 17 grudnia 1896 roku, a całe wydarzenie opisała lokalna gazeta „Neue Stettiner Zeitung”. Jako miejsce do powstania kościoła posłużył zarówno teren po dawnej świątyni, jak i rejon będący pozostałością po dawnym cmentarzu przykościelnym. Nowa świątynia znalazła się dzięki temu pośrodku placu. Prezbiterium kościoła wybudowano od południa, fasadę natomiast zwrócono na północ (inaczej niż w orientowanej, czyli zwróconej na wschód, świątyni średniowiecznej).
Cała wyspa poważnie ucierpiała podczas II wojny światowej. W wyniku alianckich nalotów zniszczona została większa część jej zabudowy. Podobny los spotkał budynki (z wyjątkiem jednego) znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie świątyni. Kościół św. Gertrudy, choć uszkodzony, przetrwał wojnę. Po 1945 dwukrotnie, na krótko, przydzielano mu właścicieli, aż w 1959 roku został przekazany Kościołowi Ewangelicko-Augsburskiemu. Nowi gospodarze, korzystający wcześniej z sali przy ulicy Wawrzyniaka, gruntownie wyremontowali świątynię, a 16 października 1960 roku nadali jej nowe wezwanie – św. Trójcy. Do dziś kościół jest w ich posiadaniu.
fragment planu miasta z 1936 roku
„Przemiana” wykonana jest z perspektywy obecnej ulicy Energetyków (niem. Große Lastadie) w kierunku opisywanego powyżej kościoła. Przed wojną na tej wysokości odbiegały w stronę świątyni dwie uliczki – Kirchenstrasse (w tłum. na polski – ulica Kościelna) oraz widoczny na animacji Gertrudkirchhof (w wolnym tłumaczeniu – dziedziniec kościoła św. Gertrudy) – teren po dawnym cmentarzu przykościelnym. Co można zauważyć na powyższym fragmencie mapy oraz „przemianie” – po obu stronach Gertrudkirchhof znajdował się niegdyś ciąg budynków, z których zachował się do dziś tylko jeden obiekt (dawny dom parafialny kościoła św. Gertrudy przy Gertrudkirchhof 6-7, niem. Pfarrhaus, obecnie gmach należy do Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Świętej Trójcy, z nowym adresem – Energetyków 8). Do naszych czasów natomiast w ogóle nie przetrwała prawa strona zabudowy Gertrudkirchhof, w tym widoczny w głębi (bliżej świątyni) gmach szkoły podstawowej dla dziewcząt (8. Gemeindeschule für Mädchen: Gertrud-Schule, Gertrudkirchhof 4-5) oraz znajdujący się przed nim budynek fundacji św. Gertrudy (niem. Gertrudstift przy Gertrudkirchhof 1-2). Powyższa numeracja obowiązywała od 1912 do 1943 roku. W 1945 roku dziedziniec określono nazwą: ulica Gertrudy. Praktycznie nie zmieniła się natomiast bryła obecnego kościoła św. Trójcy. Kirchenstrasse nazywa się współcześnie ulicą św. Floriana. Gertrudkirchhof nie ma swojego polskiego odpowiednika.
animacja – Arkadiusz Kozaczuk [airkozak]
tekst – Jan Skolimowski [Stau]
autor „Przemiany”: Airkozak (animacja w pełnym oknie dostępna jest TUTAJ)
Zobacz wcześniejszą animację:
Kolejna przemiana (liczę na następne) to istny miód na me serce stęsknione.
Ale żeby nie przesłodzić, uwaga do fragmentu opisu dotyczącego historii najnowszej:
Dawny Pfarrhaus przy Gertrudkirchhof 6-7, to dzisiejszy dom parafialny przy Energetyków 8. Budynek Izby przy Energetyków 9 (niewidoczny na zdjęciu) leży na sąsiedniej działce (dawnej Große Lastadie 85).
Wygląda na to, że wujek Pegman też się myli czasami.
Dziękujemy za zwrócenie uwagi. Poprawka została już naniesiona :).