Pomysły na Podzamcze

Szczecińskie Podzamcze przez długie lata było (i nadal jest) uważane za jeden z najbardziej wizerunkowych obszarów miasta. I dzisiaj jest ono najbardziej widoczną, powojenną wizytówką miasta. Przez wiele lat obszar ten był przedmiotem wielu prac studialnych, dyskusji nad jego przyszłym charakterem i funkcją. W porównaniu do podobnych terenów w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, nie miał on jednak szczęścia, zarówno jeśli chodzi o sam proces inwestowania, jak i jego późniejszą administrację. Z pewnością, podstawową przyczyną faktu, że szczecińskie Podzamcze, w przeciwieństwie do podobnych terenów w Polsce i za granicą, nie tętni dzisiaj życiem, jest izolacja od centrum miasta oraz rzeki. Drogi kołowe, linia tramwajowa, brak wykształconych ciągów pieszych łączących ten obszar z centrum miasta powodują, że jest to rodzaj swoistej wyspy urbanistycznej, funkcjonującej jako odizolowany i odrębny w swoim charakterze fragment potencjalnie najbardziej atrakcyjnej części miasta.

Obszar ten nie miał również szczęścia jeśli chodzi o lokalizację i charakter powojennych realizacji architektonicznych, których sztandarowym chyba przykładem jest Hotel „Arkona”. Również decyzja zabudowy całości Podzamcza w postaci historyzujących kamieniczek może być uznana za kontrowersyjną lub powiedzmy – „automatyczną”. Może się bowiem wydawać, że tak klasyczne potraktowanie zabudowy tego fragmentu miasta (bynajmniej nie zabudowy – odtworzeniowej przecież…) nie dało szczecińskiemu Podzamczu szansy na stworzenie naprawdę współczesnej, atrakcyjnej, tak potrzebnej Szczecinowi formy użytkowania tej przestrzeni.

Być może ostatnią szansą na zażegnanie wielu bolączek, z którymi niewątpliwie mamy do czynienia w tym fragmencie miasta jest ostatni tak duży i niezagospodarowany fragment Podzamcza, usytuowany ogólnie mówiąc pomiędzy Basztą Siedmiu Płaszczy i Hotelem „Arkona”. Zupełnie niedawno został on scalony pod względem własnościowym. Na wniosek inwestorów na przestrzeni czerwca i lipca był on obiektem warsztatów architektonicznych, których efekty chcemy Państwu zaprezentować.

Praca 1

Pod względem układu przestrzennego koncepcja nawiązuje do przeszłości miejsca, czego efektem jest zachowanie podziałów na kwartały, ulice i place. Proponowana forma zamkniętych kubatur również odwołuje się do form historycznych. Podwyższenie zasadniczego poziomu pieszego na wysokość ul. Panieńskiej daje w efekcie podniesienie strefy użyteczności publicznej ponad trasę nadodrzańską, dzięki zniwelowana zostaje jej dominujące, negatywne oddziaływanie. Podstawową ideą opracowanej koncepcji jest osiągnięcie czytelnego układu brył przejrzystych i nieprzejrzystych, który odpowiada podziałowi podział przestrzeni na funkcje „otwarte” – publiczne, sprzyjające działaniom wspólnym i „zamknięte” – prywatne lub wymagające izolacji. Główna przestrzeń publiczna (Rynek Warzywny) podkreślona została poprzez stworzenie 2-poziomowego placu miejskiego zbudowanego z półprzejrzystych barwnych materiałów, pozwalających na uzyskanie ciekawych efektów świetlnych – w dzień na dolnym poziomie, w nocy – na górnym. Funkcjonalność placu zwiększy ponadto kino na wolnym powietrzu, oraz umiejscowione pod placem podziemie młodzieżowe: disco, fitness, dance; generujące energię promieniującą na sąsiedztwo i przyciągające aktywnych młodych ludzi. Wokół placu zaprojektowano przejrzyste kubatury, przez co wnętrza kwartałów zostały wciągnięte w przestrzeń otwartą sprzyjającą spotkaniom i happeningom: restauracje, puby, pracownie artystyczne przeznaczone do działań publicznych oraz medialnych, związanych z szerokim kręgiem odbiorców.

Pod względem układu przestrzennego koncepcja nawiązuje do przeszłości miejsca, czego efektem jest zachowanie podziałów na kwartały, ulice i place. Również proponowana forma zamkniętych kubatur odwołuje się do form historycznych. Podstawową ideą opracowanej koncepcji jest osiągnięcie czytelnego układu brył przejrzystych i nieprzejrzystych, który odpowiada podziałowi przestrzeni na funkcje „otwarte” – publiczne, sprzyjające działaniom wspólnym i „zamknięte” – prywatne lub wymagające izolacji.
Główna przestrzeń publiczna (Rynek Warzywny) podkreślona została poprzez stworzenie 2-poziomowego placu miejskiego zbudowanego z półprzejrzystych barwnych materiałów, pozwalających na uzyskanie ciekawych efektów świetlnych – w dzień na dolnym poziomie, w nocy – na górnym. Funkcjonalność placu zwiększa ponadto kino na wolnym powietrzu, oraz umiejscowione pod placem podziemie młodzieżowe: disco, fitness, dance; generujące energię promieniującą na sąsiedztwo i przyciągające aktywnych młodych ludzi. Wokół placu zaprojektowano przejrzyste kubatury, przez co wnętrza kwartałów zostały wciągnięte w przestrzeń otwartą sprzyjającą spotkaniom i happeningom: restauracje, puby, pracownie artystyczne przeznaczone do działań publicznych oraz medialnych, związanych z szerokim kręgiem odbiorców.
Podwyższenie zasadniczego poziomu pieszego na wysokość ul. Panieńskiej daje w efekcie podniesienie strefy użyteczności publicznej ponad Trasę Nadodrzańską, dzięki czemu zniwelowane zostaje jej dominujące, negatywne oddziaływanie.

W pasie zachodnim (od ul. Panieńskiej) zaplanowano biura, sklepy specjalistyczne i trendowe, usługi artystyczne i specjalistyczne; biura projektowe, firmy designerskie, lokale gastronomiczne. Na wyższych kondygnacjach zlokalizowane będą apartamenty, a we wnętrzu kwartału od strony Arkony „otwarta” pracownia artystyczna do działań doraźnych, krótkoterminowych, kończonych happeningami multimedialnymi i wernisażami.

W pasie wschodnim (od strony rzeki): mogą znaleźć się biura, kameralne kluby o elitarnym charakterze, hotel (lub apartamenty), a wewnątrz kwartałów lokale gastronomiczne.

Pod całością założenia zaprojektowano 2-poziomowy parking z wjazdem i wyjazdem od strony Odry – na zakończeniu zjazdu z Trasy Zamkowej – na prawoskrętach.

Jedną z zasadniczych wytycznych projektowanej przestrzeni było ukształtowanie zespołu urbanistycznego składającego się z trzech kwartałów zabudowy i wewnętrznego placu (Rynek Warzywny) jako jednostki przestrzennej mieszczącej zróżnicowane funkcje miejskie. Projektowany obszar stanowi w założeniu odrębną w swoim wyrazie architektonicznym jednostkę o charakterze małego miasteczka ze wszystkimi jego typowymi elementami (place, uliczki wewnętrzne, bramy itd.), zintegrowaną z obecnie istniejącą strukturą urbanistyczną szczecińskiego Podzamcza. Każda z trzech projektowanych części zespołu oparta o podstawową funkcje wiodące posiada inny, charakterystyczny wyraz architektoniczny, integrowany wspólnymi przestrzeniami publicznymi, jakimi staną się Rynek Warzywny i wewnętrzne ciągi piesze. Przyjęto zasadę całkowitego wyłączenia ruchu kołowego z projektowanego obszaru i jego obsługę z poziomu projektowanego parkingu podziemnego z głównym wjazdem usytuowanym od strony ul. Małej Odrzańskiej.
Przy opracowywaniu koncepcji założono, że podział na poszczególne „kwartały” zabudowy oraz kształt i przebieg przestrzeni publicznych (placów i ulic) powinien odpowiadać układowi historycznemu. Została przyjęta także ogólna zasada, że w późniejszym kształtowaniu poszczególnych brył i obiektów architektonicznych, ich zasadnicze podziały i moduły mogą nawiązywać czy być dostosowane do podziałów charakterystycznych dla obszaru Podzamcza i projektowanego terenu.

W obrębie projektowanych kwartałów przyjęto następujące, podstawowe dyspozycje funkcjonalne: Wzdłuż ulicy Panieńskiej w kwartałach północno-wschodnim i południowo-wschodnim zaplanowano funkcję hotelową z wejściem głównym poprzez pasaż wielopoziomowy łączący się bezpośrednio z Rynkiem Warzywnym. Na odcinku od ulicy Panieńskiej do placu zaprojektowano zadaszony pasaż w formie wewnętrznej uliczki pełniącej również funkcję holu hotelowego. W części południowo-zachodniej jako dominującaą przyjęta została funkcjaę apartamentowo-hotelowa, z apartamentami przeznaczonymi na wynajem, a w kwartale północno-zachodnim – funkcja mieszkalna z wielopoziomowymi apartamentami przeznaczonymi na sprzedaż. We wszystkich kwartałach oprócz wyżej wymienionych funkcji wiodących zaproponowano funkcje publiczne takie jak: galerie, małe kina, teatry, kawiarnie, fitness, obiekty gastronomii, małego handlu itp., zlokalizowane na różnych kondygnacjach, wewnątrz kwartałów oraz wzdłuż placu i uliczek.

Podstawowe założenia dotyczące kształtowania architektury omawianej koncepcji zakładają, że zabudowa powinna być zorganizowana wokół placu i być otwarta na różnych poziomach poprzez wewnętrzne ciągi komunikacyjne łączące plac z funkcjami publicznymi. Obiekty powinny tworzyć wielopoziomową strukturę przestrzeni publicznej – wewnętrzne tarasy, ogrody oraz uliczki. Od strony ulicy Panieńskiej powinna powstać zabudowa zwarta zróżnicowana w wyrazie we wnętrzach – poprzez – tarasowe uskoki, nadwieszenia, mostki, wielopoziomowe ciągi komunikacyjne. Całość zabudowy powinna opierać się na tarasowym układzie zwróconym w stronę Odry.

Koncepcja opiera się na zabudowie istniejącej przestrzeni nowoczesnymi bryłami czterech budynków (A, B, C i D) o prostych geometrycznych kształtach. Dekoracyjna wielkogabarytowa mozaika nawiązuje nieformalnie do otaczającej zabudowy i spaja z nią projekt. Czarny kolor elewacji jest elegancki i ponadczasowy, zwraca uwagę, stanowiąc mocny akcent barwny i tworzy ciekawy kontrast z Zamkiem. Projektowana przestrzeń to miejsce do pracy, relaksu, spotkań kulturalno-rozrywkowych i towarzyskich, dlatego istotną jego cechę stanowi system wielopoziomowej komunikacji. Koncepcja zakłada zachowanie podstawowego układu traktów komunikacyjnych ulic Rybaki i Warzywnej oraz Rynku Warzywnego w dawnej lokalizacji, tyle, że na różnych poziomach (-1 i 0). Aby „otworzyć” projektowany plac na zieleń przy obecnym hotelu Arkona i zintegrować obie przestrzenie, projekt zakłada cofnięcie frontalnej linii zabudowy budynku A zlokalizowanego przy ul. Panieńskiej od strony dzisiejszej Arkony, przy czym analogiczna wartość dodana jest w znajdującym się po drugiej stronie dawnego Rynku Warzywnego budynku D. Poziom 0 dostępny jest jedynie dla pieszych, dlatego parking podziemny przejmuje również funkcje pierwotnych ulic. Na poziomie 0 ulicę Rybaki zamyka pochyły pas zieleni znajdujący się na stropie wjazdu do parkingu podziemnego, maskujący mało atrakcyjny widok na ul. Panieńską. Budynki A i B (wzdłuż ulicy Panieńskiej) oraz C i D (wzdłuż Małej Odrzańskiej) są połączone traktami na poziomie kondygnacji III i IV a B i C na poziomie -1.

Koncepcja placu kładzie nacisk na stworzenie widowni i sceny, zaprojektowano tu m.in. wielkowymiarowy ekran multimedialny, dzięki czemu kreuje się przestrzeń plastyczną stwarzającą możliwość organizowania imprez kulturalno-rozrywkowych. Na co dzień na placu będą znajdowały się ogródki kawiarenek, miejsca do siedzenia, podświetlana nocą fontanna z programowanym strumieniem wody, itp. Opracowany projekt komponuje się z zielonym terenem przy obecnej Arkonie. Rosnący w tym miejscu platan zostaje zachowany i wkomponowany w budynek B, zamykając oś ulicy Warzywnej i stanowiąc umowne powiązanie z zielenią przy Arkonie. Od tego miejsca zaczyna się rampa prowadząca na kondygnację IV (można się na nią dostać również schodami lub windami), która pełni także rolę galerii prac artystów, kampanii społecznych itp.

Pierwszą i czwartą kondygnację budynku A przeznaczono na gastronomię. Z najwyższego piętra można będzie przejść na tarasy pokrywające budynek A i przejść kładką do budynku B. W budynku A na pozostałych piętrach mogą znaleźć się np. centrum biznesu, park technologiczny, galerie sztuki użytkowej, szkoły tańca, kluby fitness lub duże powierzchnie, które można dostosować do wymagań różnych użytkowników. Druga kondygnacja mogłaby być przeznaczona na bezczynszowy wynajem sal dla przedsięwzięć w celu ożywienia życia kulturalnego. W budynkach B, C i D zaprojektowano biura, lokale handlowo-usługowe (w tym gastronomię) oraz mieszkania. Lokale miałyby charakter ekskluzywny, roztaczałby się z nich widok na enklawy zieleni tarasów i atrium oraz Odrę, a z górnych kondygnacji od strony ul. Panieńskiej widoczny byłby Zamek Książąt Pomorskich. Mieszkania i biura są doświetlone poprzez duże przeszklenia z widokami i wyjściami na atria i tarasy.

Opracowana koncepcja zagospodarowania przestrzeni zakłada zachowanie Targu Warzywnego i historycznej siatki ulic, proponując jednocześnie zróżnicowane sposoby ich aranżowania. Ulica Rybaki na odcinku od Targu do Małej Odrzańskiej pozostaje według projektu otwarta, natomiast na odcinku do Panieńskiej zostaje zamknięta w formie wielokondygnacyjnego pasażu. Zabudowana zostaje również ulica Warzywna, w przebiegu której powstaje dwukondygnacyjny pasażu. Otwarty pozostaje Rynek Warzywny mający w zamyśle autorów stanowić główną przestrzeń publiczną projektowanego zespołu architektonicznego.

Projektowany ciąg ulicy Panieńskiej i Kłodnej kształtuje się w jednolitej bryle z akcentowaniem wejść do pasaży ulic Rybaki i Warzywnej. Dominującym elementem architektonicznym jest ściana kurtynowa w kolorze białym o gładkiej fakturze, która wyraźnie odcina się od kontrastowego, utrzymanego w prostszej formie narożnego kwartału od ulicy Małej Odrzańskiej. Elewację budynku zaplanowano w ciemnej i chropowatej fakturze surowej cegły.

Architektoniczna forma budynków nawiązuje do ścisłej zabudowy kwartałów z pominięciem dawnych podziałów katastralnych. Istotną funkcję pełnią w projekcie wewnętrzne place nawiązujące do dawnych dziedzińców. Zasada pionowych podziałów ścian kurtynowych i formy gzymsu nawiązuje swobodnie do charakteru historycznego.
Ciągi komunikacyjne i zewnętrzne przestrzenie publiczne mają swoje kontynuacje wewnątrz obiektów, dając możliwość ciągłej penetracji całości założenia poprzez różnorodne w charakterze przestrzenie.

Przewidywane funkcje projektowanej zabudowy koncentrują się wokół usług i mieszkalnictwa, dzięki czemu z jednej strony nawiązują do historycznej funkcjonalności, z drugiej gwarantują, że przestrzeń zostanie trwale ożywiona.