Franciszek Białous

Urodził się 7 sierpnia 1901 r. w Stanisławowie w rodzinie inteligenckiej. Szkołę powszechną i Gimnazjum Klasyczne ukończył w rodzinnym mieście. Tam też jako uczeń walczył o wolność ojczyzny. Świadectwo dojrzałości uzyskał w 1921 r. W latach 1921-1924 studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a następnie przeniósł się na Wydział Matematyczno-Przyrodniczy.

Z powodu złych warunków materialnych przerwał studia i od 1925 r. do 1929 r. pracował jako nauczyciel w Państwowym Gimnazjum w Wilejce na Wileńszczyźnie, po czym podjął dalsze studia we Lwowie – biologii i chemii z mineralogią. Zdał egzamin, uzyskując pełne kwalifikacje nauczyciela szkół średnich. Pracował w Zakładzie Systematyki i Morfologii Roślin UJK we Lwowie u prof. Stanisława Kulczyńskiego nad „Atlasem Flory Polskiej”, najpierw jako wolontariusz, a następnie stypendysta Funduszu Kultury Narodowej.

Prowadził też samodzielne badania cytologiczne z zakresu genetyki roślin i napisał pracą doktorską „Zagadnienie dziedziczenia płci u dwupiennej rośliny Trinia Heningii (Umbelliferae)”.

Pracował jako nauczyciel w Kałuszu, w woj. przemyskim oraz dyrektor Prywatnego Gimnazjum i Liceum w Horodence, w ówczesnym woj. stanisławowskim.

W latach 1940-1944 zatrudniony był we Lwowie w Med-Instytucie, w Katedrze Botaniki i Farmakognozji oraz w Miejskim Szpitalu we Lwowie. Pracował u prof. Rudolfa Weigla w zakładzie produkcji szczepionek przeciwdurowych.

W czasie okupacji niemieckiej brał udział w tajnym nauczaniu.

W sierpniu 1946 r. odwiedził Szczecin i tu w kuratorium zaproponowano mu stanowisko dyrektora Gimnazjum i Liceum Męskiego, które należało … zorganizować. Dzięki niepospolitej energii Białous zdołał pokonać trudności i l września 1946 r. Gimnazjum i Liceum Męskie, przy ul. Henryka Pobożnego 2, zostało otwarte. W krótkim czasie wykonano prace związane z wyposażeniem szkoły oraz remontem sprzętu, okien i kotłowni centralnego ogrzewania. Było to możliwe dzięki jego inicjatywie i oddaniu oraz bezinteresownej pomocy nauczycieli, uczniów, rodziców, których zmobilizował w imię wspólnego dobra.

II Państwowe Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące rozwinęło się i okrzepło. Na początku trzeciego roku szkolnego, 16 października 1948 r., dyrektor Franciszek Białous otrzymał z kuratorium pismo tej treści: Niniejszym odwołuję Obywatela od pełnienia obowiązków dyrektora II Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie z dniem 15 X 1948 r. Agendy dyrekcji zakładu winien Obywatel przekazać ob. Borysławskiemu Pawłowi. Kurator Okręgu Szkolnego Wł. Łasisz.

Tak oceniono ofiarną i owocną pracę człowieka, który odchodził z poczuciem wielkiego rozgoryczenia. Po paru latach dr Białous złożył zażalenie do Wojewódzkiej Komisji Rehabilitacyjnej dla Nauczycieli. Oto werdykt komisji z dnia 6 lutego 1957 r.:

1) Uznać decyzję KOSz Szczecińskiego z dnia 9 X 1948 r. Pers. 22405-48 odwołującą dr Fr. Białousa od pełnienia obowiązków dyrektora II Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie z dniem 15 X 1948 r. za nieuzasadnioną i moralnie krzywdzącą.

2) Uznać opinię dr. Fr. Białousa wystawioną przez Kuratorium za niezgodną z faktami, a zarazem moralnie krzywdzącą. Wszystkie egzemplarze opinii znajdujące się w aktach personalnych Fr. Białousa należy zniszczyć.

W listopadzie 1948 r. dr Białous podjął pracę jako kierownik organizującego się od podstaw laboratorium chemiczno-bakteriologicznego, a w 1952 r., na polecenie ministra zdrowia, zorganizował dwuletnią Szkołę Laborantów Medycznych i prowadził ją do 1960 r., jednocześnie wykładając biologię i chemię w Szkole Felczerskiej.

Prowadził też liczne kursy dokształcające dla laborantów medycznych i opiekował się nowo powstałymi laboratoriami analitycznymi. Zorganizował również pierwszą w lecznictwie otwartym Szczecina Pracownię Serologiczną. Współpracował z prof. Ludwikiem Hirschfeldem.

Doc. dr Franciszek Białous od 1954 r. wykładał w Wyższej Szkole Rolniczej w Szczecinie oraz higienę szkolną w Studium Nauczycielskim.

Pozostawił bogaty dorobek twórczy: dwadzieścia prac naukowych, dwa podręczniki: „Biologia sanitarna” (Poznań, PWN, 1952 r.), „Mikrobiologia zootechniczna” (1957 r.), oraz wiele skryptów w maszynopisach.

Jakże żałośnie wyglądają szykanujący go osobnicy w świetle późniejszych orzeczeń, opinii, a przede wszystkim – dorobku pracy twórczej. Wszechstronnie wykształcony, zadziwiał dobrocią i skromnością. Przykładny mąż, ojciec i wychowawca czworga dzieci: Marii Janickiej – nauczycielki Podstawowej Szkoły Muzycznej w Szczecinie, Kai Umińskiej – lekarza anestezjologa, Ewy Krasickiej – dr. fizyki i Antoniego Białousa – mgr. inż. pracującego w Stoczni Remontowej w Szczecinie.

Rodzina ta, którą znałem, jest wzorem dla innych.

Po odejściu na emeryturę w 1971 r. pracował jeszcze w Politechnice Szczecińskiej, wykładając inżynierię sanitarną.

Zmarł 14 stycznia 1980 r. Pogrzeb, w którym wzięło udział wielu byłych uczniów, studentów, przyjaciół, stał się miarą szacunku, zasług oraz pamięci lubianego kolegi, światłego i prawego człowieka.

Józef Bohatkiewicz, Franciszek Białous 1901-1980. Światły i prawy, [w:] Ku Słońcu 125. Księga z miasta umarłych, pod red. M. Czarnieckiego, Szczecin 1987.

Ten wpis został opublikowany w kategorii Szczecinianie. Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.