Kornel Ujejski

Pośród drzew małej zielonej oazy placu Zwycięstwa, na wysokości ul. Kaszubskiej, nie dalej niż 150 metrów od Bramy Portowej, stoi najstarszy polski monument w naszym mieście.

Na klasycznym granitowym cokole ponad symbolem liry, której dźwięk rozrywa kajdany niewoli, widnieje popiersie jednego z największych polskich twórców XIX wieku – Kornela Ujejskiego.

Poeta ten urodził się w 1823 roku na Podolu, a zmarł w 1897 roku w pobliżu Lwowa. Był poetą i publicystą romantyzmu. Okresowo przebywał w Paryżu, gdzie należał do grona entuzjastów Adama Mickiewicza. Z jego spuścizny literackiej najbardziej znany jest „Chorał”, zaczynający się od słów „Z dymem pożarów…”. Utwór ten został opublikowany w 1847 roku (po chłopskim powstaniu Szeli) i w okresie rozbiorów pełnił funkcję naszego hymnu narodowego. Projekt popiersia wykonał w gipsie rzeźbiarz Antoni Popiel w maju 1901 roku. Odlano je w brązie i umieszczono przy jednej z głównych arterii Lwowa, przy ul. Akademickiej, na wprost Kasyna Miejskiego.





Uroczyste odsłonięcie odbyło się 8 grudnia 1901 roku i połączone zostało z patriotyczną manifestacją wielotysięcznej rzeszy młodzieży przeciwko bezprawiu Prus we Wrześni. Oczom widzów ukazał się prostopadłościenny postument, stopniowo zwężający się ku górze. Jego dolna część była profilowana, gzymsowana. To właśnie w tej części znajdowała się opleciona kajdanowym łańcuchem lira leżąca na karcie z napisem Chorał i pochodnia (ta druga najprawdopodobniej zaginęła podczas kilkuletniej podróży pomnika ze Lwowa do Szczecina). Górna część postumentu zbudowana została w formie słupa. Od przodu widniała inskrypcja: Kornel Ujejski, a na odwrocie: Narodzie mój, bądź szczęśliwy. Na samej górze umieszczono popiersie poety. Jego ubiór stanowił: surdut z szerokim wykładanym kołnierzem, rozpięta przewiązana u dołu peleryna i apaszka na szyi. Pomnik ten posiadał także sygnatury: A. Popiel 1901 r. (na odwrocie popiersia) i H. Terier (na płycie postumentu po prawej stronie).





Do Szczecina pomnik ten trafił dopiero 27 listopada 1956 roku, mimo że władze rosyjskie przekazały go stronie polskiej już w roku 1950. Przez kilka lat dzieło to znajdowało się w Wilanowie, w tamtejszym parku. Było to miejsce, w którym w latach 1948 – 1952 składowano różne pomniki, ich fragmenty, czy nawet tablice pamiątkowe. Na obecnym miejscu postawiono go nie później niż 22 grudnia 1956 roku. W tym dniu ukazał się 31 – 32 numer „Morze i Ziemia”, a w nim krótka notka o postawieniu przy Bramie Portowej pomnika Kornela Ujejskiego.
Twórczość i działalność polskiego poety nie pasowała jednak do wzorów ideologicznych propagowanych przez PRL. Na fali popaździernikowej odwilży wyrażono wprawdzie zgodę na jego postawienie w Szczecinie, ale zrobiono to po cichu. W prasie zabrakło zdjęć i przemówień, które zazwyczaj takim historycznym momentom towarzyszą.
Być może władze obawiały się zbyt dużego zainteresowania pomnikiem ze strony mieszkańców. Organizując publiczne odsłonięcie musiałaby liczyć się z potrzebą ujawnienia skąd tak naprawdę przybył on do Szczecina. Wolała więc nie ryzykować
i ostatecznie pomnik odsłonięto na kilka dni przed Bożym Narodzeniem, w chwili, w której większość mieszkańców zaprzątnięta była przygotowaniami do świąt.





W dzisiejszych czasach rzadko daję się zauważyć jakiekolwiek zainteresowanie szczecinian tym obiektem. Jeszcze rzadziej zdarza się komuś położyć w tym miejscu kwiaty lub przepasać cokół biało-czerwoną szarfą z okazji święta.